به‌‌تازگی با همکاری ناسا، یک زیردریایی بدون‌‌سرنشین ساخته شده که قادر به شناسایی اشکال حیات در نواحی فراژرف اقیانوسهای زمین یا سیارات دیگر است.
این روزها شاید بتوان صدها تن فضانورد را نام برد که اخیرا پا به فضا گذاشته‌‌اند؛ این در حالی است که تعداد کسانی که موفق به رسیدن به اعماق اقیانوس شدهاند، به تعداد انگشتان دست هم نمی‌‌رسد؛ افرادی نظیر جیمز کامرون، جاکز پیکارد و دون والش.
به همین دلیل است ما اطلاعات زیادی در مورد آنچه که در عمیق‌ترین نقاط اقیانوس رخ می‌دهد، در اختیار نداریم. بهخصوص در منطقه‌ای که به‌‌نام ناحیه‌‌ی فراژرف (Hadal zone) شناخته میشود و در عمق ۶ الی ۱۱ کیلومتری سطح دریا قرار می‌‌گیرد. اگرچه ۴۵ درصد از اقیانوسهای جهان در همین ناحیه قرار می‌‌گیرند؛ اما اشکال حیات در این بخش از سیاره‌‌ی زمین تا‌به‌امروز برای ما ساکنان زمین در حکم یک معما بوده است.
دانشمندان ناسا و مؤسسه‌‌ی اقیانوس‌شناسی وودز هول (WHOI) درحال همکاری روی پروژهی ۱.۲ میلیون دلاری هستند که باهدف ساخت یک ربات برای کاوش در ناحیه‌‌ی فراژرف اقیانوسی انجام می‌‌گیرد. این گروه پژوهشی نام این ربات جدید را «اورفئوس» گذاشته‌‌اند. اورفئوس نام یک قهرمان اسطوره‌ای یونان است که بنابر افسانه‌‌ها به اعماق دوزخ شیرجه زد تا به هادس (فرمانروای مردگان و جهان زیرزمینی) پناه ببرد. دانشمندان نیز امیدوارند این اورفئوس نیز بتواند روزی موجودات دریایی تازه‌‌ای در کف دریا پیدا کند و تصاویری را از این دنیای فراژرف به ثبت برساند. جان هارلی، مهندس ربات ناسا که در طراحی و ساخت زیردریایی بدون سرنشین اورفئوس مشارکت داشته است، می‌‌گوید:
این مناطق تقریبا به‌‌طور کامل اکتشاف‌‌نشده باقی مانده‌‌اند و از این‌‌رو ظرفیت بالایی برای انجام فعالیت‌‌های اکتشافی دارند. موجودات زیادی هستند که در این محل‌‌ها زندگی می‌کنند.
غواصی در این عمق با دشواری‌‌های زیادی همراه است. دانشمندان وودز هول ابتدا در سال ۲۰۱۴ زیردریایی را بانام «نئوس» طراحی کردند با امید آنکه این ربات بتواند به اعماق اقیانوس دست باید؛ اما این ربات که از راه‌‌دور کنترل می‌‌شد، پس از ۶ هفته اکتشاف در اعماق دریا گم شد. از آن موقع، دانشمندانی از آزمایشگاه پیشرانه‌‌ی جت ناسا به این تحقیقات پیوستند تا برای رسیدن به این هدف همکاری لازم را به عمل آورند.
هدف آن‌ها ساخت یک زیردریایی بدون سرنشین کوچک و بسیار سبک است که روزی بتوان آن را به فضا نیز پرتاب کرد و از این طریق، در اقیانوسهای واقع در سایر سیارات به اکتشاف پرداخت. ساخت اورفئوس نخستین گام در این راستا محسوب میشود.
تیم شنک که رهبری پروژهی اکتشاف در ناحیه‌‌ی فراژرف را برعهده دارد، می‌‌گوید این ربات احتمالا نوعی بسیار ابتدایی از تجهیزاتی خواهد بود که قرار است روزی به اروپا (قمر مشتری) اعزام شوند.
اولین آزمایش زیردریایی بدون سرنشین
ابعاد اورفئوس به‌‌اندازه‌‌ی یک کباب‌پز معمولی با وزن ۲۷۲ کیلوگرم است. پژوهشگران اولین آزمایش اورفئوس را بدون استفاده از کابل مهار در ماه سپتامبر سال گذشته به انجام رساندند. این ربات به عمق ۱۷۶ متری از سطح دریا رسید که هنوز بسیار بالاتر از ناحیه‌‌ی فراژرف است؛ بنابراین روشن است که اورفئوس هنوز آماده‌‌ی کار در شرایط واقعی نیست. لیچی می‌‌گوید:
کارهای زیادی وجود دارد که ما باید برای بهبود عملکرد خودکار آن انجام دهیم تا بتوانیم مأموریت‌های پیچیده تری را به انجام برسانیم. این قضیه بهخصوص درمورد مسیریابی در زیر دریا اهمیت دارد.
اورفئوس به چهار دوربین شبیه به دوربینهای Go-Pro به‌‌همراه فلاش مجهز شده است تا بتواند هم به مسیریابی صحیح خود ادامه دهد و هم تصاویر لازم را از مناظر ثبت کند. لیچی می‌‌افزاید:
فکر می‌‌کنم برای مقایسه می‌‌توان به کیفیت تصویربرداری پانوراما توسط گوشی تلفن همراه اشاره کرد. ما نیز قصد داریم همین کار را انجام دهیم؛ منتها این‌‌بار در اعماق اقیانوس.
در این راستا، یکی از پیش‌گامان پروژهی اورفئوس، ویدئوی جدیدی را در روز چهارشنبه منتشر کرده است که از شما دعوت می‌‌کنیم لحظاتی را به تماشای آن اختصاص دهید.
در طول تست اورفئوس در عمق ۱۷۶ متری، دوربینهای اورفئوس تصاویری را از برخی مخلوقات خرچنگ‌‌مانند و تیوبی‌‌شکل ثبت کردند. همچنین تیم WHOI موفق شد تا ۴۰ تصویر ثبت‌‌شده از اورفئوس از کف دریا را با یکدیگر ترکیب کند تا بتوانند یک نمای موزائیک سه‌‌بعدی خلق کنند.
سرعت انتقال اطلاعات در آب به‌‌حدی پایین است که انتقال داده از سطح زمین به عمق دریا زمان طولانی‌تری را نسبت به انتقال همین حجم داده به کره‌ی ماه می‌طلبد. بنابراین طراحی خودکار اورفئوس به آن اجازه خواهد داد هنگام بالاآمدن، با آزادکردن دو وزنه‌‌ی فولادی (که برای رسیدن به عمق دریا از آن‌ها استفاده میشود) دوباره به سطح آب بازگردد. در شرایط ایده‌‌آل، زیردریایی بدون سرنشین زمانی به سطح آب خواهد آمد که مأموریت آن به پایان برسد یا مهلت زمانی انجام مأموریت به پایان برسد.
